Gemlik İkilemi: Fay Hattı Üzerinde Zamana Karşı Yarış

Gemlik… Marmara’nın kıyısında, tarihiyle olduğu kadar kırılgan coğrafyasıyla da dikkat çeken bir ilçe. Bugün burada sadece bir kentsel dönüşüm projesinden değil, kelimenin tam anlamıyla hayatta kalma mücadelesinden söz ediyoruz.

Bir Kenti Taşımak Mümkün mü?

Bir şehri alıp başka bir yere taşımak… İlk duyulduğunda bilim kurgu senaryosu gibi geliyor. Ancak Gemlik için bu fikir bir varsayım değil; acı bir zorunluluk. Çünkü burada yaşayan insanlar her an kapılarını çalabilecek büyük bir deprem tehdidiyle yaşıyor.

Peki bu tehlikenin kaynağı ne? Neden özellikle Gemlik bu kadar riskli?

Zemin Sıvılaşması: Görünmeyen Tehlike

Cevap, “zemin sıvılaşması” denen o teknik ama korkutucu terimde gizli. Deprem anında katı gibi görünen toprak, bir anda çamura dönüşüyor. Binaların temelleri adeta yerin içine gömülüyor.

Gemlik’in büyük bölümü, alüvyon bir ova üzerinde kurulu. Bu da olası bir depremde zeminin taşıma gücünü kaybetmesi anlamına geliyor. Belediye Başkanı Şükrü Deviren’in sözleri durumu özetliyor:

“Sorun bina değil, altındaki toprak.”

Yani binayı ne kadar sağlam yaparsanız yapın, zemin sıvılaşırsa o yapı ayakta kalamıyor.

Ruhsatsız Binalar ve Eski Yapılar

Risk yalnızca zeminle sınırlı değil. Gemlik, Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde bulunuyor. İlçede yaklaşık 20.000 binanın yarısı ruhsatsız. Üstelik bu yapıların çoğu 1999 Marmara Depremi öncesinde, eski yönetmeliklerle inşa edilmiş. Mühendislik hizmeti almamış, kaçak ya da sonradan aflarla yasallaşmış binalar Gemlik’in en zayıf halkasını oluşturuyor.

10.000 Bina, 60.000 Hayat

Rakamlar her şeyi anlatıyor: İlçede acilen yıkılması gereken 10.000 riskli bina bulunuyor. Bu binalarda yaşayan yaklaşık 60.000 kişi, her gece “acaba bu gece mi?” endişesiyle uyuyor.

Üstelik yaz aylarında tablo çok daha vahim. Kışın 130 bin civarında olan nüfus, tatilcilerle birlikte 700 bine kadar çıkıyor. Yani olası bir depremde etkilenebilecek kişi sayısı bir anda birkaç katına çıkıyor.

Yeni Gemlik Projesi: Umut mu, Zorunluluk mu?

Tehlikenin büyüklüğü karşısında belediye “Yeni Gemlik” adıyla kapsamlı bir dönüşüm planı hazırladı. Amaç, ilçeyi tamamen taşımak değil; riskli alanlardaki nüfusu güvenli bölgelere aktarmak.

Bu planın aşamaları şöyle:

1. Yamaçlarda 2.500 hektarlık rezerv alan oluşturulacak.

2. İlk etapta 3.000–5.000 yeni konut yapılacak.

3. En riskli bölgelerde yaşayan halk, bu konutlara taşınacak.

4. Boşaltılan çürük yapılar yıkılacak.

Belediye Başkanı’nın sözleri, kararlılığın göstergesi:

“Bu dönüşüm rıza ile de olur, rıza olmadan da. Çünkü başka çaremiz yok.”

Bu, artık bir tercih değil, can güvenliği meselesi.

Halkın Gözünden Gemlik İkilemi

Kâğıt üzerindeki planların ötesinde bir gerçek var: insanların duyguları.
71 yaşındaki Gülsüm Adıyaman şöyle diyor:

“Bu yaştan sonra böyle bir korkuyu taşımak kolay değil. Ne binalara güvenimiz var ne geleceğe.”

57 yaşındaki Hikmet Kabaklı ise farklı bir noktaya değiniyor:

“Yıllardır Gemlik’in taşınacağı söyleniyor ama hiçbir somut adım yok.”

52 yaşındaki Asuman Çankaya’nın sorusu ise en temel endişeyi özetliyor:

“Gemlik taşınacak diyorlar ama biz nereye gideceğiz?”

İşte Gemlik halkı, korku ve belirsizlik arasında sıkışmış durumda:
Bir yanda çürük zeminin altındaki korku, diğer yanda taşınılacak yerin belirsizliği…

Bir İlçenin Hikayesinden Ulusal Uyarıya

Gemlik’in hikâyesi, aslında Türkiye’nin birçok kenti için bir uyarı niteliğinde. Zaman sadece Gemlik için değil, fay hattı üzerindeki tüm şehirler için hızla tükeniyor.

Sorulması gereken soru şu:

“Biz diğer riskli şehirlerde aynı hatayı tekrarlamadan ne kadar hazırlıklıyız?”

Gemlik, zamana karşı bu yarışı kazanırsa, belki de tüm Türkiye için umut verici bir örnek olacak.